ကြန္ဖရင့္ခန္းမထဲက ေကာ္ဖီေသာက္ဖုိ႕ထြက္လာေတာ့ မိုတာကသူနဲ႕အတူပါလာသည္။ “၀င္း အခုတင္ျပသြားတဲ့ စာတမ္းကို မင္းဘယ္လိုျမင္လဲ” “အင္း ဘယ္လိုေျပာရမလဲ စိတ္၀င္စားဖုိ႕ေကာင္းပါတယ္ တကယ္လက္ေတြ႕အေကာင္အထည္ေဖာ္တာေအာင္ျမင္သြားရင္ေတာ့ ဒီပေရာဂ်က္ရဲ႕ရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္တဲ့ to improve living standard of farmers ဆိုတဲ့အခ်က္အထိျဖစ္လာႏိုင္တာပဲ” ။ ခန္းမထဲမွာ အခုေလးတင္ေဆြးေႏြးတင္ျပသြားတဲ့ စာတမ္းကသီရိလကၤာႏိုင္မွာစမ္းသပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ မိုဘိုင္းဖုန္းေတြကိုအသံုးျပဳၿပီး လယ္သမားေတြရဲ႕ဘ၀တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္တဲ့စီမံကိန္းအေၾကာင္း ေျပာသြားတာပါ။ မိုဘိုင္းကတဆင့္ ေစ်းေနရာအသီးသီးမွာရိွေနတဲ့ လက္ရိွအသီးအႏွံေပါက္ေစ်းေတြကိုပို႕ ေပးျခင္းအားျဖင့္ ေစ်းအမ်ားဆံုးေနရာကိုသိရိွၿပီး တုိက္ရုိက္သြားႏိုင္ေအာင္ transaction cost ကိုေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေအာင္လုပ္ေပးတာပါ။ မိုတာကအဲဒါနဲ႕ပါတ္သက္ၿပီးဆက္ေျပာေနေပမယ့္ ကိုယ့္စိတ္ထဲမွာေတာ့ ေရွ႕ကိုဆက္တက္ဖုိ႕ ကမၻာတ၀ွမ္းကလုပ္ေနခ်ိန္မွာ အမီွလိုက္မလာတဲ့ကုိယ့္ႏိုင္ငံက လယ္သမားေတြဘ၀ကိုေတြးေနမိပါတယ္။ ခန္းမအျပင္ဘက္မွာ Photo Exhibition ကိုျပထားၿပီးေတာ့ လယ္သမားေတြလယ္ထြန္ရင္း ဖုန္းေျပာေနပံုေတြ၊ ဖိလစ္ပုိင္ကလမ္းေဘးေစ်းေရာင္းတဲ့အမ်ိဳးသမီးတဦး ဟန္းဖုန္းနဲ႕အလုပ္လုပ္ေနပံုေတြ၊ မိုဘုိငး္ဖုန္းနဲ႕ပါတ္သက္တဲ့ဓါတ္ပံုေတြကိုျပသထားပါတယ္။ ေအာ္ကိုယ့္ႏိုင္ငံမွာေတာ့ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ မိုဘိုင္းဖုနး္မေျပာနဲ႕၊ လိုင္းဖုန္းေတာင္မွရြာတိုင္းမွာမရိွတဲ့အျဖစ္။ တခုခုဆိုရင္ ဆက္သြယ္ေရးကပဲျပႆနာျဖစ္ေနေသးတာ။
ဒီကြန္ဖရင့္က ဒီ South Asia region ထဲက ICT အေၾကာင္းေဆြးေႏြးၾကတဲ့ကြန္ဖရင့္ျဖစ္ၿပီး ေလာေလာဆယ္မွာေတာ့ မိုဘိုင္းကလူသံုးအမ်ားဆံုးျဖစ္ေနေတာ့ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးျပဳ ပညာေပးအစီအစဥ္ေတြကို မိုဘိုင္းကတဆင့္ ဘယ္လိုေပးမလဲဆိုတာေတြကို Host Organization ကအဓိကေဆြးေႏြးၿပီးေတာ့ ျပင္ပကတင္သြင္းတဲ့ စာတမး္ေတြကေတာ့ႏုိင္ငံအလိုက္ မိုဘိုင္းဖုန္း၊ internet စတာေတြနဲ႕ပါတ္သက္တဲ့ သုေတသနေတြကိုေဆြးေႏြးတင္ျပၾကတာပါ။ Stanford ကေက်ာင္းသူတဦးကေတာ့ မေလးရွားႏိုင္ငံေရးစနစ္မွာ internet ကိုအသံုးျပဳၿပီး ဘယ္လို campaign ေတြ fundraisingေတြ လုပ္တယ္ဆိုတာကိုေလ့လာၿပီး ျပည္သူေတြဘက္ကလည္း ဒီ channel ကိုသံုးၿပီး ကိုယ့္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆေတြကိုဘယ္လိုေဖာ္ထုတ္မလဲဆိုတာေတြကိုေျပာသြားတာပါ။ ေနာက္စာတမ္းတခုကေတာ့ natural disaster ေတြ crisis ေတြအတြက္ မိုဘိုင္းဖုန္းအသံုးျပဳတဲ့ early warning system အေၾကာင္းပါ။ အဲဒီေတာ့လည္းကိုယ္ေတြးမိျပန္ေရာ။ မိုဘိုင္းကိုမသံုးႏိုင္တဲ့ကိုယ္တို႕ႏုိင္ငံက ေက်းလက္ကျပည္သူေတြအတြက္ ဘယ္လိုစနစ္မ်ိဳးက နာဂစ္လို disaster မိ်ဳးကိုေရွာင္ၾကဥ္ဖုိ႕ ဘယ္လိုႀကိဳတင္သတိေပးႏိုင္ပါ့မလဲ။ ကိုယ္ျမန္မာျပည္မွာရိွေနကတည္းက ေနာက္ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးျဖစ္လာတဲ့အခါေရွာင္တိမ္းေနေအာင္ high-rise building ေတြေဆာက္ၾကဖုိ႕ဆိုတာေတြ ေျပာၾကပါတယ္။ အခုေတာ့ လုပ္ေနၾကရဲ႕လားမသိပါဘူး။ ဒါကလည္းျဖစ္လာမွသံုးလို႕ရမွာေလ။ ျဖစ္မလာခင္ႀကိဳတင္ဘယ္လိုသတိေပးရပါ့မလဲ။
ညဘက္ကြန္ဖရင့္က်င္းပတဲ့ဟိုတယ္ကေနဒင္နာအၿပီးမွာ ကပ္ရက္မွာရိွတဲ့ကိုယ္တို႕တည္းေနတဲ့ဟုိတယ္ ကိုျပန္လာၾကရင္း ကမ္းေျခမွာသြားထိုင္ဖုိ႕ကိုယ္ကအဆိုျပဳေတာ့ အားလံုးပဲသေဘာတူၿပီးပါလာၾကပါတယ္။ ညတိုင္းကမ္းေျခမွာထုိင္၊ ေရထဲမွာေဆာ့၊ တေယာက္နဲ႕တေယာက္ေရနဲ႕ပက္၊ သဲနဲ႕ပက္နဲ႕ ေက်ာင္းနဲ႕ေ၀း၊ စာဖတ္စရာေတြနဲ႕ေ၀းၿပီး အားလံုးကကေလးေတြလိုျပန္ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ကိုယ္ေတြလိုေက်ာင္းသားေတြ မေျပာနဲ႕။ ဖိလစ္ပိုင္လူမ်ိဳး Jude ဆိုရင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ college တခုမွာ lecturer ျဖစ္ၿပီး သမီးတေယာက္ အေဖ ျဖစ္တာေတာင္မွ ကုိယ္တို႕နဲ႕ေန႕တုိင္းပင္လယ္ကမ္းေျခမွာေဆာ့ေနၾကပါ။ ကိုရီးယားသူ Park ဆိုရင္လည္း နယ္သာလန္မွာလက္ေထာက္ကထိကပါ။ ဒါေပမယ့္၀တ္လိုက္ရင္လည္း ကိုယ္တို႕လူငယ္ေတြနဲ႕ အျပိဳင္အလန္း ေတြ၀တ္။ ကိုယ္တိုနဲ႕အၿပိဳင္ေဆာ့ပါတယ္။ ကုိယ္တုိ႕ကတခါတေလသူတုိ႕ကုိ ကိုယ္တို႕ Young Scholar ေတြကဘယ္လုိ Old Scholar ေတြကဘယ္လုိဆုိၿပီး စပါတယ္။ တခါတေလစိတ္ေကာင္း၀င္ေနရင္ေတာ့ senior scholar လို႕ျပင္ေျပာေပးပါတယ္။ သူတုိ႕ကလည္းစိတ္ေတာ့မဆိုးၾကပါဘူး။ ကိုယ္တို႕ကိုျပန္စေနတာပါပဲ။
ကမ္းေျခေရာက္ေတာ့ မိုတာကညေနကစကားကိုျပန္ဆက္ရင္းနဲ႕ “၀င္း နင္ဒီအလုပ္ေတြဆက္လုပ္မွာလား။ သုေတသနေလ”တဲ့။ “ငါဘယ္လိုေျပာရမလဲ မိုတာရယ္။ ငါဒါပဲလုပ္ခ်င္တာ။ ဒါေပမယ့္ နင္လည္းသိတာပဲ။ Policy Researcher တေယာက္ရဲ႕အျမင့္ဆံုးရည္မွန္းခ်က္ကကိုယ့္ေတြ႕ရိွခ်က္၊ ကို္ုယ့္ recommendation ေတြကို အစိုးရ၊ ဒါမွမဟုတ္ တာ၀န္ရိွတဲ့အဖြဲ႕အစည္းကအေကာင္အထည္ေဖာ္၊ အသံုးခ်ေစခ်င္တာပဲေလ။ ဒါေပမယ့္ နင္လည္းသိတာပဲ။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ လူေတြအေပၚဒီရလဒ္ကဘယ္ေလာက္ အက်ိဳးျပဳမလဲ ဆုိတာေနာက္ထား။ သူတုိ႕ interest နဲ႕ကိုက္မွသူတုိ႕ကသံုးမွာေလ။ အရာတိုင္းက politics ပဲေလ။ နင္အိႏၵိယလိုေနရာမ်ိဳးမွာ အရမး္ decentralized ျဖစ္ေနတာ။ နင္ပေရာဂ်က္ကျပည္သူအတြက္ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း။ သူတုိ႕စိတ္၀င္စားမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့အဆင့္ကိုေရာက္လာမွာေလ။ သူတုိ႕စိတ္၀င္စားဖို႕ဆုိတာက သူတုိ႕နဲ႕ သူတုိ႕ကုိေထာက္ခံတဲ့လူေတြအတြက္အက်ိဳးမယုတ္မွျဖစ္မွာေလ။ သူုတုိ႕အတြက္အက်ိဳးရိွရင္ေတာ့အေကာငး္ဆံုးေပါ့။” ဆိုေတာ့ မိုတာက “ဒါပဲေလ ၀င္း။ နင္ဘယ္ေလာက္ ျပည္သူအတြက္အက်ိဳးရိွတယ္ေျပာေျပာ သူတို႕လုပ္ခ်င္မွျဖစ္တာ။ ငါေတာ့ဒီအလုပ္ကိုစိတ္ကုန္တယ္ ၀င္း။ ငါေတာ့ေက်ာင္းၿပီးရင္ Operator ေတြဆီမွာ၀င္လုပ္မယ္။ အစိုးရကခ်ထားတဲ့ Regulation ေတြကိုဘယ္လို ပါးပါးေလးျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ေအာင္ျမင္ေအာင္လုပ္ႏိုင္မလဲ။ အဲဒါ Challenge ပဲ။ ငါေတာ့ အေကာင္အထည္ေပၚဖို႕ၾကာတဲ့ ခဲယဥ္းတဲ့ သုေတသနစာတမ္းေတြ ကိုမလုပ္ခ်င္ေတာ့ဘူး။ ” သူလည္းဘာမွဆက္မေျပာျဖစ္ေတာ့။ ၄ရက္ဆက္တိုက္ဒီကြန္ဖရင့္ၿပီးရင္ ေနာက္တခုက Colombo မွာ တရက္ေတာင္မျခား။ ဆက္တုိက္တက္ရေတာ့မွာ။ ေန႕တိုင္းဒီစာတမ္းေတြနားေထာင္၊ ေဆြးေႏြးေနရတာ။ ဒီလိုအခ်ိန္ပိုေလးမွာ ဒီအေၾကာင္းေတြဆက္မေျပာခ်င္ေတာ့တာလည္းပါပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႕စိတ္ထဲမွာေတာ့ ဒီလိုစိတ္ပ်က္လက္ေလွ်ာ့သြားရင္ေတာ့ intellectual ေတြရဲ႕ role ကလံုး၀ေပ်ာက္သြားမွာေပါ့။ ေရွ႕မွာလမ္းေဖာက္ခဲ့ၾကတဲ့ ပညာရွင္ေတြရိွခဲ့သလို ကိုယ္ေတြအလွည္႕မွာလည္း တတ္ႏိုင္သေလာက္ လုပ္ရဦးမွာေပါ့။ ကိုယ့္ေတြ႕ရိွခ်က္ကိုသူတို႕မသံုးရင္ေတာင္ကုိုယ့္လူမ်ိဳးေတြအတြက္ ကိုယ္ခ်ျပႏိုင္သေလာက္ ခ်ျပေပးရမွာပဲ။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသိလာၿပီး လူေတြေတာင္းဆိုလာရင္ေတာ့ တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ ေအာင္ျမင္ရမွာေပါ့။ ကိုယ္ေတာ့ေက်ာင္းျမန္ျမန္ၿပီးၿပီး ကိုယ္တတ္သေလာက္ပညာ၊ အေတြ႕အႀကံဳနဲ႕ ကိုယ္လုပ္ႏိုင္သေလာက္လုပ္ဦးမွာပါပဲ။ တေန႕ေန႕မွာေတာ့ ကိုယ္လည္းကုိယ့္ႏိုင္ငံ၊ ကိုယ့္လူမ်ိဳး၊ ကိုယ့္အစိုးရ ကို အက်ိဳးျပဳႏိုင္တဲ့ Policy Analyst တေယာက္ျဖစ္လာဖို႕ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။
